اختلالات حرکتی در حوزه مشکلات ویژه یادگیری

اختلالات حرکتی در حوزه مشکلات ویژه یادگیری

تهیه و تدوین: حمید گازرانی

مرکز آموزش و توانبخشی مشکلات ویژه یادگیری شماره یک- مشهد

**********************

در سالهای اخیر اهداف آموزشی در دو حیطه شناختی و عاطفی مورد توجه قرار گرفته و از آنها به عنوان راهنمای عملی در جهت رشد و تکامل هدف های متوالی و زنجیره ای استفاده گردیده است. اما در حیطه روانی- حرکتی طبقه بندی های عملی و کاربردی بسیار محدود بوده است.

فکر طبقه بندی اهداف تربیتی برای مطالعه آسانتر در سال 1948 توسط گروهی از متخصصان تعلیم و تربیت و سنجش در سه حیطه شناختی، عاطفی- روانی و حرکتی مطرح گردید.

کتاب اول این گروه توسط بلوم و همکاران در سال 1956 و کتاب دوم درسال 1964 توسط کرات هول و همکاران منتشر گردید. در حیطه روانی- حرکتی طبقه بندی های بسیاری ارائه گردیده است که می توان به کارهای راکسیدل (1950)، گیلفورد (1958)، سیمپسون(1966)، کیبلر و همکاران (1970) اشاره نمود. اما کارهای آنیتا.ج.هارو در این زمینه از معروفترین آنها است. این نظریه با استفاده از نظریات قبلی و شرایط رشدی تهیه گردیده است.

مطالعات بسیار حاکی از نقش حرکت وتربیت حرکتی بر جنبه های گوناگون اخلاقی، رشد اجتماعی، عزت نفس و رشد شناختی است (کاشف مجتهدی1372).

از سوی دیگر تحقیقات نشانگر ان است که کودکانی که از رشد حرکتی خوبی برخوردارند در یادگیری دریافت بیشتری دارند، لذا برنامه ریزی در جهت شکل دهی برنامه های حرکتی و ورزشی و آموزشی- حرکتی در سنین پیش دبستانی و دبستانی در جهت رشد همه جانبه و تعدیل رفتاری کودکان بسیار موثر است (فرخنده مفیدی1372).

قابل ذکر است که نقطه تمرکز تمرینات و آموزش ها بر سه سطح اولیه یعنی: حرکات انعکاسی، حرکات اساسی بنیادی و بالاخره، سطح سوم یعنی توانایی های ادراکی است که با توجه به شرایط خاص سنی مراجعین به مراکز مشکلات ویژه یادگیری در نظر گرفته می شود.

تنوع و گستردگی تمرینات و آموزش بسیار زیاد بوده و به توانائی ها و علائق و تجربیات فردی درمانگران وابسته است. اما آنچه مهم است وجود یک چهارچوب کلی در جهت تدوین و برنامه ریزی این آموزش ها است.

جدول شماره (2-2) طبقه بندی حیطه روانی- حرکتی: سطوح طبقه بندی و پاره سطحهای آن

پاره سطحها	سطوح	تعاریف	فعالیت رفتاری
10-1 قطعه ای 20-1 بین قطعه ای 30-1 فراقطعه ای	0-1 حرکات انعکاسی	رفتارهای غیرارادی که در پاسخ بعضی از محرکات به کار گرفته می شوند.	تاشدن، بازشدن، کشیدگی، سازگاری، حالات تن
10-2 جنبشی 20-2 غیرجنبشی 30-2 دستکاری	0-2 حرکات اساسی بنیادی	پیش نیاز: فعالیتهای سطح اول الگوهای حرکتی ذاتی که از ترکیب چند حرکت انعکاسی به وجود آمده و پایه اصلی حرکات مهارتی پیچیده را تشکیل می دهند.	10-2 راه رفتن- دویدن، پریدن، سربدن، لی لی کردن، غلت خوردن و بالا رفتن 20-2 فشار دادن، کشیدن، جنبیدن، خم شدن، کش آمدن، دولا شدن، پیچ و تاب خوردن 30-2 حمل کردن، دستکاری کردن، چسبیدن، با حرکات انگشت چنگ زدن
10-3 تمیز حس حرکتی 20-3 تمیز بصری 30-3 تمیز شنوایی 40-3 تمیز لمسی 50-3 تواناییهای هماهنگی	0-3 توانایی های ادراکی	پیش نیاز: فعالیتهای سطوح اول و دوم تعبیر محرکهایی که از حواس مختلف دریافت می شوند. این امکان را فراهم می سازند تا فرد خود را با محیط سازگار سازد.	بازده تواناییهای ادراکی در همة حرکات معنی دار قابل مشاهده می باشد.  مثالها: شنوایی- دنبال نمودن دستورات کلامی- بصری- تعقیب نمودن یک توپ متحرک حس حرکتی- ایجاد سازگاری بدنی برای حفظ موازنه و تعادل حس لمسی- تشخیص پارچه از طریق لمس کردن. هماهنگی- طناب بازی، ضربه زدن به توپ و گرفتن اشیاء
10-4 قدرت تحمل بدن 20-4 نیرومندی 30-4 انعطاف پذیری 40-4 چابکی	0-4 تواناییهای جسمانی	خصوصیات عملی نیروی ارگانیک بدن که برای رشد و تکامل حرکات مهارتی پیشرفته لازم هستند.	همة فعالیتهایی که انجام آنها مسلتزم کوشش زیاد در زمانی طولانی است نظیر دوهای استقامت و شناهای طولانی. همه فعالیتهایی که به تمرین عضلانی نیاز دارند نظیر وزنه برداری و کشتی. همه فعالیتهایی که مستلزم حوزة وسیعی از حرکت در قسمت کمر و باسن هستند، نظیر لمس کردن انگشتان پا ضمن خم کردن کمر به جلو، خم شدن به عقب و تمرینات باله. همه فعالیتهای حرکتی که مستلزم سرعت و دقت هستند نظیر دو سرعت و داژبال
10-5 مهارتهای تطبیقی ساده 20-5 مهارتهای تطبیقی مرکب 30-5 مهارتهای تطبیقی پیچیده	0-5 حرکات مهارتی	درجه کارآیی در اجرای تکالیف حرکتی پیچیده که از الگوهای حرکاتی اساسی منشأ گرفته اند.	همة فعالیتهایی که بر روی الگوهای حرکتی ذاتی جنبشی و دستکاری در سطح دوم ساخته می شوند. این فعالیتها را به روشنی می توان در انواع ورزشها، انواع بازیهای تفریحی، رقص و رشته های مختلف هنرهای زیبا مشاهده نمود.
10-6 حرکات نمایشی 20-6 حرکات تعبیری	حرکات ارتباطی غیرکلامی	حرکات ارتباطی از طریق حرکات بدن که حالات بدن، حدود آنها از بیان توسط حالت صورت شروعو شده و تا حرکات پیچیده و مهم میمیک (فن تقلید و مجسم کردن اعمال و احساسات به وسیله حرکات بدن) ادامه می یابد.	حالات قیافه (ژست)، حرکات صورت، همة حرکات مهارتی انجام شده در فعالیتهای هنری و میمیک

منبع: طبقه بندی هدفهای تربیتی- آنیتا.ج.هارو. ترجمه علیرضا کیامنش، دفتر امور کمک آموزشی و کتابخانه ها. 1365. صفحه 78.

**************************

جدول (3-2) سطح دوم طبقه بندی حرکات اساسی- بنیادی، خود دارای پاره سطحهای زیر می باشد: 200 حرکات اساسی- بنیادی Basic Foundamental Movements 10-2 حرکات جنبشی Locomotor Movements 20-2 حرکات غیرجنبشی Non – Locomotor Movements 30-2 حرکات دستکاری manipulation movements 31-2 گرفتن Prehension 32-2 مهارت دستی dexterity سطح سوم طبقه بندی، تواناییهای ادراکی، از پاره سطحها و اجزای زیر تشکیل شده است: 00-3 تواناییهای ادراکی Perceptual Abilities 10-3 تمیز حس حرکتی Kinesthetic Discrimination 11-3 آگاهی از بدن خود Body Awareness 111-3 برتری دوجانبی bilaterality 112-3 برتری جانبی Laterality 113-3 برتری یا تسلط یک طرف بدن Sideness 114-3 موازنه Balance 12-3 تصور فرد از بدن خود Body Image 13-3 رابطه بدن با اشیای موجود در فضا Body Relationship to Surrounding Objects in Space 20-3 تمیز بصری Visual Discrimination 21-3 دقت بصری Visual Acuity 22-3 ردیابی بصری Visual Tracking 23-3 حافظة بصری Visual Memory 24-3 تمیز طرح و زمینه Figure – Ground Differentiation 25-3 ثبات بصری Perceptual Consistency 30-3 تمیز شنوایی Auditory Discrimination 31-3 دقت شنوایی Auditory Acuity 32-3 ردیابی شنوایی Auditory Tracking 33-3 حافظة شنوایی Auditory Memory 40-3 تمیز لمسی Tactile discrimination 50-3 تواناییهای هماهنگ کننده Coordinated Abilities

منبع: طبقه بندی هدفهای تربیتی آنیتا.ج.هارو، ترجمه، علیرضا کیامنش دفتر امور کمک آموزش و کتابخانه ها، 1365، صفحة 78