تاثیر وسایل کمک اموزشی در یادگیری
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر وسایل کمک آموزشی در یادگیری بر روی 64 نفر از دانش آموزان دورة راهنمایی انجام شد و جهت گردآوری داده ها یک پرسشنامة 18 سئوالی محقق *** ویژة معلمان و یک پرسشنامة 16 سئوالی ویژة دانش آموزان دورة راهنمایی تهیه شده و پس از اجرا نتایج نشان داد که 77% دانش آموزان استفاده از وسایل کمک آموزشی را بر پیشرفت تحصیلی خود موثر دانسته اند و همچنین 94% معلمین استفاده از وسایل کمک آموزشی را در افزایش یادگیری دانش آموزان موثر دانسته اند.
فصل اول
طرح مسئله
بیان مسئله:
پیشرفت سریع و توأم با جهش های بلند در علوم و تکنولوژی در نیمة دوم سدة اخیر وظیفة سنگینی در مقایسه با دوره های گذشته بر دوش همة مسئولان اجتماعی در سطح تصمیم گیری به ویژه به عهدة مسئولان آموزش و پرورش کشور قرار داده است. بنابراین برنامه ریزی در زمینة آموزش و پرورش از نظر زمانی به روز، ماه و سال محدود نمی شود، بلکه علاوه بر چاره اندیشی برای مسائل روز همیشه باید آینده را مورد توجه قرار داد و از آنجا که تحولات جنبه های مختلف زندگی جوامع بشری با سرعتی شگفت انگیز در حال توسعه و تغییرند و این تحولات دانشهای جدیدی را مطرح می سازد که نیازهای جدیدی را نیز برای انسانها در بر می گیرد، بنابراین آموزش باید با سرعت و کیفیت بیشتر انجام شود. به همین دلیل بسیاری از روانشناسان برای ایجاد پیشرفت علوم و فنون دانش های جدید تکنولوژی آموزشی و استفاده از وسایل و مواد کمک آموزشی را توصیه می کنند چرا که تکنولوژی آموزشی در مباحث تربیتی به بهره گیری از سرعت، دقّت و سهولت در امر آموزش و یادگیری می گردد. آموزش مستلزم تمرین و یادگیری است و تکنولوژی، کاربرد موثر وسایل کمک آموزشی است و تکنیک های مختلف زمانی به مدارس ما راه خواهند یافت که معلمان به آن آشنا و معتقد شوند و به اعتقاد خود عمل کنند. زیرا استفاده بهینه و کسب مهارت در هر کاری مستلزم استفاده و به اجرا گذاشتن آن امر می باشد. استفاده از وسایل کمک آموزشی موجب می شود که دانش آموزان از همة حواسّ خود جهت یادگیری مطالب استفاده کنند چرا که وسایل کمک آموزشی اساس قابل لمس را برای تفکّر و ساختن مفاهیم فراهم می سازد و در نتیجه از میزان عکس العمل گفتاری دانش آموزان می کاهد. امروزه مسئولان آموزش و پرورش و معلّمان باتجربه در کنار هم ضرورت شناخت و استفادة وسایل و مواد کمک آموزشی را بیش از هر زمان دیگر درک و احساس کرده اند. تا جامعة فردا به سعادت بیشتر دست یابد. بنا به اهمیّت وسایل و مواد کمک آموزشی و مقایسة آن با انتظاراتی که از به کارگیری این وسایل در جریان تدریس می رود، این تحقیق در پی آن است که دریابد وضعیت موجود کاربرد مواد و وسایل کمک آموزشی در دانش آموزان راهنمایی چگونه است؟
هدف کلّی: بررسی مقایسه وضع موجود و وضع مطلوب کاربرد مواد و وسایل کمک آموزشی در مقاطع راهنمایی
اهداف جزئی:
1- بررسی میزان استفاده از وسایل آموزشی در تدریس توسط معلّمان
2- بررسی میزان آشنایی معلمان با روش های فعال آموزشی
3- بررسی تأثیر استفاده از وسایل کمک آموزشی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان
4- بررسی میزان تأثیر وسایل کمک آموزشی بر ایجاد علاقه و انگیزه در دانش آموزان
5- بررسی تأثیر آگاهی معلمان در کاربرد وسایل کمک آموزشی
6- بررسی میزان همکاری مدیران و عوامل اجرایی مدرسه با معلّمان در استفاده از وسایل کمک آموزشی
7- بررسی میزان ابزارهای موجود آموزشی در مدرسه
اهمیّت و ضرورت مسأله:
بی شک آینده هر جامعه ای که به کیفیّت و کارآیی آموزش و پرورش آن کشور بستگی دارد «از این روی هر چه کارآیی و بهره دهی برنامه های آموزشی موثر برتر و مفید تر باشند جامعة فردا سلامت و سعادت بیشتری خواهد یافت» (یغما، ص 3)
از آن زمان که توجه بشر به مسئلة آموزش و پرورش و یادگیری در قالب استفاده از مطالب چاپی جلب شد روش آموزش بر پایة سخنرانی از طرف معلمان و گوش دادن و یادداشت برداشتن و حفظ کردن برای دانش آموزان به دلیل تکامل مداوم و روزمرة دانش بشری موجبات خستگی و نارضایتی را فراهم آورد و آثار این خستگی در آنها کاملاً پیدا بود. بدیهی است ادامة چنین وضعیتی نمی توانست و نمی تواند دوام داشته باشد و این روش نمی تواند جوابگوی نیازها و ضرورت های دانش آموزان باشد، به همین جهت است که دگرگونی های آموزش و پرورش پابه پای تغییرات در زمینه های دیگر تحقیق و ابزارها و وسایل و مواد کمک آموزشی در خدمت این ضرورت و احتیاج قرار گرفت. شاگردان مدارس در خارج از کلاس درس در جریان فراگیری ناخودآگاه قرار می گیرند. معلّمان اکنون در برابر شاگردانی آنقدر آگاه قرار دارند که پاسخ دادن به سئوالات آنان بدون مطالعة عمیق و آگاهی کامل میسّر نمی باشد. مسئولان آموزش و پرورش و معلّمان باتجربه در کنار هم ضرورت شناخت و استفاده از ابزار و وسایل کمک آموزشی برای یادگیری دروس به دانش آموزان بیش از هر چیز و هر زمان دیگر درک و احساس کرده اند. امروزه وقتی صحبت از حرفة معلّمی می کنیم هرگز انتظاراتی نداریم که از یک علاقة کاذب سخن گفته باشیم بلکه از فردی صحبت می کنیم که فراهم کنندة هرچه بیشتر امکانانت و گردآورندة تمام وسایل ممکن برای یادگیری است، کسی که سعی می کند بداند علم از کجا و با چه روشی و مسائلی آسانتر و بهتر می توان یاد داد و آموخت.
سئوالات پژوهش:
1- میزان سهولت انتقال مطالب درسی به دانش آموزان با استفاده از وسایل کمک آموزشی تا چه اندازه است؟
2- میزان آشنایی معلمان با روش های فعال آموزشی تا چه اندازه است؟
3- میزان استفادة معلمین از وسایل کمک آموزشی در تدریس تا چه اندازه است؟
4- تأثیر میزان آگاهی معلمین در کاربرد وسایل کمک آموزشی چگونه است؟
5- تأثیر استفاده از وسایل کمک آموزشی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان چگونه است؟
6- میزان تأثیر وسایل کمک آموزشی بر ایجاد علاقه و انگیزه در دانش آموزان تا چه اندازه است؟
7- بین استفاده یا عدم استفاده از مواد و وسایل کمک آموزشی در امر تدریس از نظر میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان چه تفاوتی وجود دارد؟
8- بین روش های ارزشیابی و استفاده از وسایل و ابزار کمک آموزشی چه رابطه ای وجود دارد؟
9- بین میزان همکاری مدیران و عوامل اجرایی مدرسه در استفادة معلمان از وسایل کمک آموزشی چه رابطه ای وجود دارد؟
10- میزان امکانات و ابزارهای موجود کمک آموزشی در مدارس تا چه اندازه ای است؟
11- تأثیر استفادة معلمین از وسایل کمک آموزشی بر روابط بین آنان و دانش آموزان چگونه است؟
پیشینة تحقیق:
گنجاندن آموزش فناوری در جدول برنامة درسی تاریخچه ای کوتاه دارد و سابقة آن از دهة 1990 فراتر نمی رود، انگلستان، ژاپن و آمریکا پیش قراولان طی این طریق بوده اند و بسیاری از کشورهای اروپایی و بعضی از کشورهای آسیایی چون کره، هندوستان و مالزی نیز امروزه به نوعی آموزش فناوری و تکنولوژی آموزشی را در مجموعه برنامه های درسی مدارس خود لحاظ کرده اند، گسترده ترین تلاش در این زمینه از آن «انجمن بین المللی آموزش فناوری» است که از سال 1994 با اجرای «پروژة فناوری برای همة آمریکایی ها» به تهیه و تدوین بنیادهای فلسفی و منطقی ارائة برنامه و نیز پیشنهاد چارچوب استانداردها و بالاخره محتوای آموزش فناوری در سطوح گوناگون تحصیلی پرداخته است.
1- خلخالی (1355) در یک بررسی در مورد کتابهای علوم دورة راهنمایی ضمن مقایسة اجمالی برنامة درسی علوم تجربی کشورهای آمریکا و انگلستان به این نتیجه رسیده است که زمان آموزش برخی از مفاهیم علمی کتابهای علوم دورة راهنمایی در ایران، با زمان فراگیری همان مفاهیم در برنامه های درسی آمریکا و انگلستان مغایرت دارد.
یعنی در کشورهای یاد شده این مفاهیم به گروه های سنی بالاتری آموخته می شود وی در ادامة مطالعات بررسی خود تعدادی از مشکلات معلمان را در انتقال مطالب کتاب به دانش آموزان این گونه بیان داشته است.
الف- نداشتن امکانات آزمایشگاهی ب- زیاد بودن تعداد دانش آموزان ج- کم بودن زمان آموزش و زیاد بودن حجم محتوا
وسایل کمک آموزشی عامل افزای بازدة آموزشی از لحاظ کمی و کیفی است و نیز اینگونه وسایل عامل عینیّت بخشیدن به محتوای دروس می باشد. (ادگاردیل1، 1969، به نقل از احدیان، 1364)
معلمین نیز طرفدار استفاده از روش های فعال در تدریس علوم هستند و این روش ها پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را ارتقا می دهد (روبرت ال. هارتشورن ورامونا ال. نکسون2 (1990))
معلمین علوم تجربی به روش های علمی و فناوری توجه نشان نمی دهند و این مطلب بیانگر مشکلات زیاد روش تدریس علوم تجربی است که از طریق آموزش های مداوم و کارگاه های روش تدریس برطرف می شود (حمیدارتی پنیار و عمرگیان3 1996)
به دلایل متعدّد و متنوّع فرهنگی، آموزشی، اقتصادی و حتی سیاسی ورود فناوری به آموزش به منظور ایجاد قابلیت های فناورانه و آماده کردن دانش آموزان، برای مشارکت موفقیت آمیز در اخذ تصمیمات برای استفاده از فناوری، گرایش تعلیم و تربیت برای منظور کردن طرح های فناوری در برنامه های درسی و برنامه های آموزش مدرسه ای را بیش از پیش ضروری می باشد. (گاستافسون4 ماروول و داون 1999)
منطق ارائة برنامه های آموزشی مبتنی بر فناوری، متکی بر آرا و عقایدیست که بر نیاز دانش آموزان به برخورداری از تجربیات کلاسی در استفاده از فناوری برای حل مسائل آموزشی و جستجوی راه حل های عملی و کاربردی برای حلّ مسائل تأکید دارد. این منطق تهیه برنامه هایی شامل اطلاعات و آگاهی های لازم دربارة دانش و مهارت های لازم برای حمایت و تأمین اعمال و فعالیت های مبتنی بر فناوری را توصیه می کند (آموزش و پرورش آلبرتا5، 1996، انجمن ملی تحقیقات آموزشی، 1996)
تعیین نیازها، برنامه ریزی برای تأمین نیازها و ارزیابی نتایج با استفاده از مدلهای حل مسأله، برخی از مهارت های فنّاورانه اند که باید در برنامه های آموزشی مدارس لحاظ شوند (جانسی 1995، لیتون 1993)
برنامه ریزان درسی باید بپذیرند که فقط از طریق ارائة برنامه های آموزشی غنی –با هدف تولید اطلاعات و مهارت های لازم می توان دانش آموزان توانمند در استفاده از فناوری و قابل و توانا برای حل مسائل فناورانه را تربیت کرد. (کیمبل و استیبل و گرین 1996 و لیتون 1993)
از آنجا که فناوری در جامعة امروز امری بسیار مهم است، ضرورت دارد که هر فرد از سواد فناوری به میزان لازم برخوردار شود و نیز از آنجا که هدف از آموزش فناوری ارائة دانش و اطلاعات فناوری به عنوان بخشی از آموزش های رسمی و پایه ای برای همة مردم است مدرسه مناسبترین مکان برای ایجاد و گسترش سواد فنّاوری است. (یغما، عادل، 1380)
دانش آموزان در محیط های غنی تکنولوژی در تمام حوزه های اصلی موضوعی اثرات مثبت محیط را در پیشرفت تحصیلی خود تجربه کرده اند. دانش آموزان در محیط های غنی تکنولوژی از طریق آموزش با فناوری سطح بالا، پیشرفت فزاینده ای در دوره های تحصیل داشته اند. (جی سیوین- کاچا6 1988)
برای به نتیجه رسیدن در تجربقه های جدید یادگیری به سطح بالاتری از استدلال و قدرت حل مسئله نیاز است. کاربرد تکنولوژی آموزشی اثر مثبتی بر نگرش دانش آموزان دارد و به تغییر شیوه های تدریس در جهت مشارکت، کار گروهی بیشتر و سخنرانی کمتر معلم در کلاس درس می شود. (بیکر، گیرهارت و هرمن7 1994)
برای مادة درسی در هر پایة تحصیلی یک کتاب درسی، تألیف و توزیع می شود. معلمان با استفاده از شیوه های تدریس و امکانات آموزشی سعی دارند از طریق انتقال محتوای این کتابها، معرفت و بینشهای جدیدی در دانش آموزان ایجاد کنند دانش آموزان نیز از طریق خواندن، فهمیدن و درک محتوای کتابها به حقایقی پی می برند که در صورت به کارگیری آن اطلاعات می توانند کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشند. (یارمحمدیان، 1377)
از ارسطو تا جان دیوئی خطر استفاده از کلمات و لغات به تنهایی در تدریس، به کار بردن لغات بدون توجه به معانی آنها و فراگیری مفاهیم از راه حفظ کردن، همیشه یادآوری و تأکید شده است (رشید پور، 1350، ص 26)
یادگیری امری بسیار پیچیده است و مستلزم دخالت عوامل متعدّد است. امر یادگیری در کلاس به طور اخص دارای اهمیّت و حساسیّت بیشتر است و محیط کلاس به سبب تفاوت اساسی با محیط بیرونی نیازمند دقت و توجه فراوانتر است. در کلاس درس عوامل متعددی از جمله وضع جسمی، روحی، علمی و شخصیّتی معلم- فضای آموزشی و وسایل کمک آموزشی و... در امر یادگیری دخالت دارند. در بین این عوامل وسایل کمک آموزشی به دلیل اینکه تئولی و عمل را توأم و هماهنگ می سازد جایگاه ویژه ای دارد و دانش آموزان می توانند مطالب مطرح شده را با استفادة معلم از وسایل کمک آموزشی در ساخت شناختی خود جای دهند و به یادگیری معناداری نائل شوند. (احدیان، محمد، مقدّمات تکنولوژی آموزشی، نشر بشر، چاپ هفتم، 1371)
فصل سوم: روش تحقیق
در این تحقیق از روش توصیفی استفاده شده است و می دانیم که پژوهش توصیفی مانند عکسبرداری از ابعاد گوناگنون یک ارگانیسم یا یک پدیده عینی است و پژوهشگر در این گونه تحقیقات سعی می کند تا آنچه هست را بدون هیچگونه دخالت یا استنتاج ذهنی گزارش دهد و نتایج عینی از موقعیت بگیرد موضوع تحقیق مورد نظر چون با تحقیق توصیفی متناسب است و همچنین تحقیق توصیفی هزینه و دقت کمتری را می طلبد به همین دلیل این روش انتخاب گردید.
روش جمع آوری اطلاعات: پژوهش مذکور دربارة تأثیر و کاربرد مواد و وسایل کمک آموزشی بر روی یادگیری دانش آموزان در مقاطع راهنمایی و به دلیل محدودیّت امکانات، بخش عمده اطلاعات از طریق پرسشنامه جمع آوری شده است چون عملی تر و آسانتر است.
ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه می باشد (دانش آموزان، معلمان) و گروه آزمودنی معلمان و دانش آموزان راهنمایی مدارس رویش و مهر می باشند برای اجرای پرسشنامه پس از هماهنگی با مسئولین ادارة کل آموزش و پرورش نیشابور به مدارس مذکور مراجعه شد. پس از آگاه نمودن مسئولین نسبت به انجام تحقیق و موضوع تحقیق و رشتة تحصیلی و اینکه پژوهش فعلی گامی در جهت شناخت بیشتر امکانات و وسایل و مواد آموزشی می باشند. تعداد ___ پرسشنامه زیر نظر استاد راهنما تهیه شده بود به معلمان و دانش آموزان داده شده و همچنین باعث شد که معلمان را آگاه نموده و اینکه هدف از تکمیل پرسشنامه آگاهی از مشکلات و خواسته های آنان است را به آنها بگوییم و ما بدان منظور بتوانیم پاسخ درست و دقیقی به دست بیاوریم.
جمعیّت آماری: جمعیت آماری کلیة دبیران مدارس دخترانه رویش و مهر و هاشمی نژاد و کلیه معلمان در گروه های آموزشی شهرستان نیشابور می باشند که این تعداد 64 نفر می باشند و تعداد 64 نفر از دانش آموزان مدارس راهنمایی مهر و رویش است.
«متغیّرها»
1- مواد و وسایل کمک آموزشی: عبارتست از کلیة وسایلی که معلم را بر نحوة تدریس بهتر کمک می کند از قبیل چارت، پوستر، گچ رنگی
2- میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان: عبارتست از میزان رسیدن به اهداف آموزشی مورد نظر از پیش تعیین شده که از طریق دادن پرسشنامة پیشرفت تحصیلی به دانش آموزان می توان به پیشرفت تحصیلی آنها پی برد.
3- وسایل سمعی و بصری: شامل مواد دیداری و شنیداری مثل رادیو، تلویزیون، ضبط، فیلم و غیره که معلّم را در امر آموزش یاری می کنند.
4- ارزشیابی: به معنی داوری و قضاوت دربارة عملکرد فراگیران به منظور تشخیص نقاط قوّت و ضعف که معلّم با استفاده از آزمون و استفاده از روش های مختلف جمع آوری اطلاعات عملکرد هر یک از فراگیران کلاس خود را ارزیابی می کند.
5- خلّاق: به معنی آفریننده، ابداع و ابتکار می باشد که شاگرد با قرار گرفتن در یک موقعیّت آموزش مناسب و با استفاده از حسّ کنجکاوی و ابزار مناسب می تواند استعدادهای نهفتة خود را شکوفا نموده و به پدیده های جدید دست یابد.
«فهرست منابع و مأخذ»
1- احدیان- محمد- مقدّمات تکنولوژی آموزشی- ناشر مرکز نوآوری های آموزشی در ایران- چاپ 1364.
2- تقدسیان، شکوه- رشد تکنولوژی آموزشی- مهر 70.
3- حمصی فردوسی- شخصیتی دخت عالی. تکنولوژی آموزشی- طرح و تهیه- تولید- حفظ و نگهداری- مواد دیداری و شنیداری- انتشارات اصفهان- چاپ 71.
4- خوئی نژاد، غلامرضا- برنامه ریزی درسی برای تدریس و یادگیری بهتر- انتشارات آستان قدس رضوی- چاپ 72.
5- یغما- عادل- کارآیی و بهره دهی تکنولوژی آموزشی- رشد تکنولوژی آموزشی- بهمن 69.
فصل چهارم
یافته های تحقیق
تجزیه و تحلیل داده ها:
1- میزان آشنایی معلمین با روش های فعال کمک آموزشی تا چه اندازه است؟
بر اساس اطلاعات حاصل از بررسی های انجام شده بر روی 64 نفر از معلمان دورة راهنمایی شهرستان نیشابور 8% معلمین آگاهی خود را از روش های فعال آموزشی در حدّ خیلی زیاد، 44% در حدّ زیاد، 44% در حدّ متوسط و 4% در حد کم ارزیابی کرده اند.
به این مفهوم که حدود نیمی از معلمین اطلاعات محدودی از روش های فعال تدریس دارند.
2- تأثیر میزان آگاهی معلمین در کاربرد وسایل کمک آموزشی چگونه است؟
94% معلمین معتقدند که آگاهی آنان در کاربرد ابزارهای آموزشی تأثیر بسیار زیادی در تدریس دارد.
3- میزان ابزارهای موجود کمک آموزشی در مدارس تا چه اندازه است؟
49% معلمان ابزارهای موجود در مدرسه را تا حد متوسط پاسخگوی نیازهای خود می دانند و 30% معلمان آن را در حد بسیار زیاد ارزیابی کرده اند. (14% کم و 3% خیلی کم)
به این مفهوم که نیمی از معلمان وسایل کمک آموزشی مدارس را کافی نمی دانند.
4- بین میزان همکاری مدیران و عوامل اجرایی مدرسه در استفادة معلمان از وسایل کمک آموزشی چه رابطه ای وجود دارد؟
64% معلمان همکاری مدیران و عوامل اجرایی مدرسه را در استفاده از وسایل کمک آموزشی در حدّ زیاد موثر دانسته اند. به این مفهوم که مدیران و عوامل اجرایی مدرسه همکاری لازم را در ارائه وسایل به ملمان داشته اند.
5- بین روش های ارزشیابی و استفاده از وسایل و ابزار کمک آموزشی چه رابطه ای وجود دارد؟
23% معلمین استفاده از وسایل کمک آموزشی را در امر ارزشیابی دانش آموزان در حدّ خیلی زیاد، 39% در حدّ زیاد، 25% در حدّ متوسط و 3% در حد کم ارزشیابی کرده اند.
6- بین استفاده یا عدم استفاده از مواد و وسایل کمک آموزشی در امر تدریس از نظر میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان چه تفاوتی وجود دارد؟
95% معلمان استفاده از وسایل کمک آموزشی را در افزایش یادگیری در حدّ خیلی زیاد ارزیابی کرده اند. 97% آنان استفاده از وسایل کمک آموزشی را در جذابیت امر تدریس خود بسیار ضروری دانسته اند.
7- میزان تأثیر وسایل کمک آموزشی بر ایجاد علاقه و انگیزه در دانش آموزان تا چه اندازه است؟
94% معلمین استفاده از وسایل کمک آموزشی را در افزایش انگیزه و علاقه در دانش آموزان در حد خیلی زیاد موثر دانسته اند.
8- میزان سهولت انتقال مطالب درسی به دانش آموزان با استفاده از وسایل کمک آموزشی تا چه اندازه است؟
91% معلمین استفاده از وسایل کمک آموزشی را در سهولت انتقال مطالب درسی به دانش آموزان در حدّ خیلی زیاد موثر دانسته اند.
9- تأثیر استفادة معلمین از وسایل کمک آموزشی بر روابط بین آنان و دانش آموزان چگونه است؟
89% معلمین معتقدند استفاده از وسایل کمک آموزشی بر روابط بین آنان و دانش آموزان تأثیر زیادی دارد.
به این مفهوم که اکثر معلمین استفاده از وسایل کمک آموزشی را بر روابط بین خودشان و دانش آموزان موثر دانسته اند.
10- میزان استفاده ی معلمین از وسایل کمک آموزشی در تدریس تا چه اندازه است؟
بر اساس اطلاعات حاصل از بررسی های انجام شده بر روی 64 نفر از دانش آموزان مقطع راهنمایی شهرستان نیشابور 98% آزمایش درس علوم را انجام می دهند و 88% از وسایل آزمایشگاهی در کلاس علوم استفاده می کنند.
11- تأثیر استفاده از وسایل کمک آموزشی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان چگونه است؟
77% دانش آموزان تأثیر استفاده از وسایل کمک آموزشی را بر پیشرفت تحصیلی خود زیاد و 23% در حدّ متوسط ارزیابی کرده اند.
به این مفهوم که استفاده از وسایل کمک آموزشی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تأثیرگزار است.
(در پژوهش حاضر نتایج مطابق جداول عنوان شده خلاصه می گردد)
***
فصل پنجم
«بحث و نتیجه گیری»
این پژوهش با هدف بررسی کاربرد مواد و وسایل کمک آموزشی انجام شده است که در ادامه به صورت زیر از اطلاعات جمع آوری شده بحث و نتیجه گیری می شود:
44% از معلمین اطلاعات محدودی از روشهای فعال تدریس دارند.
بی شک آیندة هر جامعه ای که به کیفیت و کارآیی آموزش و پرورش آن کشور بستگی دارد از این رو هرچه کارآیی و بهره دهی برنامه های آموزشی موثرتر و مفیدتر باشد جامعة فردا سلامت و سعادت بیشتری خواهد یافت.
روش آموزش بر پایة سخنرانی از طرف معلمان و گوش دادن و یادداشت برداشتن و حفظ کردن برای دانش آموزان موجبات خستگی و نارضایتی را فراهم آورده و آثار این خستگی در آنها کاملاً پیدا بود. بدیهی است ادامة چنین وضعیتی نمی توانست و نمی تواند دوام داشته باشد و این روش جوابگوی نیازها و ضرورتها برای دانش آموزان باشد. معلمان اکنون در برابر شاگردانی آنقدر آگاه قرار دارند که پاسخ دادن به سئوالات آنان بدون مطالعة عمیق و آگاهی کامل میسّر نمی باشد. و امروزه وقتی صحبت از حرفة معلمی می کنیم هرگز انتظار نداریم که از یک علاقة کاذب سخن گفته باشیم بلکه از فردی صحبت می کنیم که فراهم کنندة هرچه بیشتر امکانات و گردآورندة تمام وسایل ممکن برای یادگیری باشد. اما با توجه به پژوهش انجام شده تنها نیمی از معلمین اطلاعات محدودی از روشهای فعال تدریس دارند که این می تواند به دلیل انگیزه و نگرش منفی معلمان نسبت به وسایل کمک آموزشی و دیگر اینکه چون با وسایل کار نکرده اند اطلاعات محدودی هم دارند.
49% معلمان ابزارها و امکانات موجود در مدرسه را تا حد متوسط پاسخگوی نیازهای خود می دانند و 30% معلمان آن را در حدّ بسیار زیاد ارزیابی کرده اند.
بنا به اهمیت مواد و وسایل کمک آموزشی و مقایسة آن با انتظاراتی که از به کارگیری این وسایل در جریان تدریس می رود مسئولان آموزش و پرورش و معلمان باتجربه در کنار هم ضرورت استفاده از ابزار و وسایل کمک آموزشی را برای یادگیری دروس به دانش آموزان بیش از هرچیز و هر زمان دیگر درک و احساس کرده اند اما با توجه به پژوهش انجام شده: نیمی از معلمین امکانات و وسایل کمک آموزشی را کافی نمی دانند که این می تواند به دلیل این باشد که مسئولین برنامه ریزی آموزشی و دست اندرکاران تعلیم و تربیت کشور بودجة کافی برای مدارس که امکان خرید وسایل کمک آموزشی را در اختیار مدارس قرار نداده اند.
91% معلمین استفاده از وسایل کمک آموزشی را که سهولت انتقال مطالب درسی به دانش آموزان در حد خیلی زیاد موثر دانسته اند. بسیاری از روانشناسان برای ایجاد پیشرفت علوم و فنون دانش های جدید تکنولوژی آموزشی و استفاده از وسایل کمک آموزشی را توصیه می کنند. استفاده از وسایل کمک آموزشی موجب می شود که دانش آموزان از همة حواس خود جهت یادگیری مطالب استفاده کنند چرا که وسایل کمک آموزشی اساس قابل لمس را برای تفکر و ساختن مفاهیم فراهم می کنند و در نتیجه از میزان عکس العمل گفتاری دانش آموزان می کاهد. و به این ترتیب تکنولوژی آموزشی و استفاده از وسایل کمک آموزشی در مباحث تربیتی به بهره گیری از سرعت، دقّت و سهولت در امر آموزش و یادگیری می گردد.
77% دانش آموزان استفاده از وسایل کمک آموزشی را باعث پیشرفت درسی خود ارزیابی کرده اند.
یادگیری امری بسیار پیچیده و مستلزم دخالت عوامل متعدد است و امر یادگیری در محیط کلاس به طور اخص دارای اهمیت و حساسیت بیشتری است. محیط کلاس به نسبت تفاوت اساسی با محیط بیرونی نیازمند دقت و توجه فراوان تر است. در کلاس درس عوامل اساسی دخیل در امر یادگیری عبارتند از وضع جسمی- روحی- علمی و شخصیّتی معلم، محتوای منابع آموزشی، قوانین و مقررات آموزشی، فضای آموزشی و وسایل کمک آموزشی در بین این عوامل و وسایل کمک آموزشی از حیث اینکه تئوری و عمل را توأم و هماهنگ می سازد جایگاه ویژه ای دارد. استفاده از وسایل کمک آموزشی از طرف معلم در جریان تدریس باعث می شود که مطالب مطرح شده در ساخت شناختی دانش آموزان جا بگیرد و دانش آموز به یادگیری معنادار نائل شود.
با توجه به اینکه 75% یادگیری از طریق کاربرد حس بینایی صورت می گیرد وسایل کمک آموزشی یادگیری را می تواند سریعتر، موثرتر، پایدارتر کند. با توجه به این مطلب بیشتر دانش آموزان استفاده از وسایل کمک آموزشی را باعث پیشرفت درسی خود می دانند.
پیشنهادات:
1- در جهت آگاهی معلمان از مفهوم و فلسفة تکنولوژی آموزشی و وسایل کمک آموزشی، برگزاری دوره های آموزش ضمن خدمت می تواند جو مناسبی برای به کارگیری وسایل کمک آموزشی توسط معلمین بوجود آورد.
2- اختصاص بودجه ای برای مدارس داده شود که امکان خرید وسایل کمک آموزشی را داشته باشند.
3- توجه به وضعیت اقتصادی و رفاهی دبیران، برقراری ارتباط دبیران با دانشگاه ها به طوری که از یافته های جدید همواره با اطلاع باشند و در افزایش کیفیّت تدریس خود بکوشند.
4- استفاده از وسایل کمک آموزشی جزء وظایف قانونی معلمان باشند.
5- معلمانی که از وسایل کمک آموزشی استفاده می کنند به نحو شایسته ای مورد قدردانی و حمایت قرار گیرند.
6- در نظام ارزشیابی از فعالیت های معلمان (ارزشیابی تکوینی و ارزشیابی تراکمی) یکی از معیارهای مهم و اساسی، استفاده از وسایل کمک آموزشی باشند.
7- به معلمان پیشنهاد می شود که برای استفاده از وسایل کمک آموزشی علاقه و اشتیاق فراوان از خود نشان دهند.
8- به مسئولان پیشنهاد می شود که در جهت افزایش معلومات و آمادگی معلمان و برای استفادة بهینه و مطلوب از وسایل کمک آموزشی، نشریات علمی و تخصّصی را تهیه و در اختیار معلّمان قرار دهند و نیز جلسات و همایش هایی در سطح کشور برگزار کنند.
9- به مسئولان پیشنهاد می شود که جایگاه وسایل کمک آموزشی را در نظام آموزشی مشخص کنند و به اطلاع معلمان برسانند تا حالت رسمی و نهادینه پیدا کند.
پیوستها:
1. E. Dale
2. R. L. Hartshornand R. Nekson
3. H. Ertiepinar and O. Geban
4. Gastafson .Rowell .and Dawn
5. Alberta
6. J. sivin- kachala
7. B. Gearhart and Herman
فهرست منابع:
- ریس دانا، فرخ لقا، آموزش فناوری (تعاریف ویژگی ها و استانداردها)، نشریه رشد تکنولوژی آموزشی شماره 140
- ___________، بررسی نقش و جایگاه وسایل کمک آموزشی در برنامة درسی علوم تجربی دورة راهنمایی، نشریه دانش و پژوهش در علوم تربیتی، تابستان 79
- اسکاکتر، جان. ترجمة سلیمانپور، محمدرضا. اثر فناوری آموزشی بر موفقیت دانش آموزان. نشریه رشد تکنولوژی آموزشی، شماره 41
- قهرمانی، جعفر، تأثیر وسایل کمک آموزشی در تدریس یادگیری. نشریه پیوند، 294- 295
- احدیان، محمد. مقدمات تکنولوژی آموزشی. ناشر مرکز نوآوری های آموزشی در ایران. چاپ 1364
- تقدسیان، شکوه. رشد تکنولوژی آموزشی. مهر 70
- حمصی، فردوس، شهین دخت عالی. تکنولوژی آموزشی. طرح و تهیه تولید- حفظ و نگهداری مواد دیداری و شنیداری. انتشارات اصفهان جاپ 71
- خوئی نژاد، غلامرضا. برنامه ریزی درسی برای تدریس و یادگیری بهتر- انتشارات آستان قدس رضوی- چاپ 72
- یغما، عادل. کارآیی و بهره دهی تکنولوژی آموزشی. رشد تکنولوژی آموزشی. بهمن 69